Презентация на тему: "Чăваш чĕлхи урокĕ урокĕнче усă курмалли «Паллă ячĕ» презентаци"

Чăваш чĕлхи
6 класс

Паллă ячĕсене
ҫирĕплетни
Килти ĕҫ:

Япалан, ĕҫĕн, паллăн паллине пĕлтерекен, мĕнле? ыйтура тăракан пуплев пайне паллă ячĕ теҫҫĕ.
Тĕслĕхрен:
Май – ҫулталăкри чи хаваслă та илемлĕ уйăх.
Асанне паян ҫутă кăвак кĕпе тăхăннă.
Эпĕ лартнă чечек илемлĕ ҫитĕнчĕ.

Паллă ячĕсен пахалăх виҫи.

Паллă ячĕсен пахалăх виҫи.

Ыйхă апатран та тутлă.
Анне кăмăлĕ хĕвелрен ăшăрах
Выҫă ҫынна хуран ан ҫактар.
Яшлăх яланах илемлĕ теҫҫĕ.
Ěҫлесе ҫисен ҫăкăр та тутлă, тăрансан пыл та йӳҫĕ.
Касма ҫăмăл, ӳстерме йывăр.
Илемли – пăхса савăнма, ăсли – пурнăҫ пурăнма.

Ваттисне самахесем:

Ыйхă апатран та тутлă.
Анне кăмăлĕ хĕвелрен ăшăрах
Выҫă ҫынна хуран ан ҫактар.
Яшлăх яланах илемлĕ теҫҫĕ.
Ěҫлесе ҫисен ҫăкăр та тутлă, тăрансан пыл та йӳҫĕ.
Касма ҫăмăл, ӳстерме йывăр.
Илемли – пăхса савăнма, ăсли – пурнăҫ пурăнма.

Ваттисне самахесем:

Хĕллехи хĕвеллĕ ир. Ырă та уçă, тулли кăмăлпа тухатăп урама. Йĕри-тавра шап-шурă юр.
Тĕнче … кĕрĕк тумланнă пек курăнать. Пÿртсен тăррисенче … юр выртать. Вĕсем … тутăр çыхнă … кинемее аса илтереççĕ. Ватă йăмрасемпе … тĕмĕсем те … юрпа витĕннĕ.
Ял çумĕнчи çулпа сукмаксем … юр айне пулнă. Ниçта та пĕр çын та курăнмасть. Ял вăранман-ха. Пÿртсем çывăхĕнче юр тарăн лартнă, ниçта та çынсен ура йĕррисем палăрмаççĕ. Пахчасемпе анкартисенче … юр куçа çиет. Каçма кĕпер патĕнче çеç йытăсен ура йĕррисем курăнаççĕ.
… тÿпере шурă юр пĕлĕчĕсем чарăнмасăр куçаççĕ. Вĕсем … упасем пек йăраланаççĕ.
Паллă ячĕсене лартёр.

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
çемçе

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
Йăлтăркка
çемçе

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
Йăлтăркка
çемçе
Шурă

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
Йăлтăркка
çемçе
Таса
Шурă

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
Йăлтăркка
Тарăн
çемçе
Таса
Шурă

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
Йăлтăркка
Тарăн
Шап-шурă
çемçе
Таса
Шурă

Юр мĕнле пулать? Хĕвеллĕ кластер туса çырăр. 7 сăмахран кая мар пултăр.
Юр
Йăлтăркка
Тарăн
Шап-шурă
çемçе
Таса
Кăпăш
Шурă

Кану тăхтавĕ:

Урок теми:
Паллă ячĕсен
палăрту форми

Паллă ячĕсем –и тата -скер аффикссене йышăнса
палăрту формисем тăваҫҫĕ.

-И аффикс йышăннă паллă ячĕ япалана ыттисенчен мĕнле паллăпа уйрăмрах тăнине пĕлтерет:
Ултуҫ инке пурнăҫра ыррине те те, усаллине те пайтах курнă.
-Скер аффикс йышăннă паллă ячĕ япалана пĕр-пĕр палли тăрăх кăтартса парать:
Лутраскер, хуралҫă васкамасăр калаҫать.

Таблица

Палăрту аффиксне йышăннă паллă ячĕсем япала ячĕ хыҫҫăн е уйрăм тăраҫҫĕ. Вĕсем ҫавăнпа хисеп тăрăх улшăнма тата вĕҫленме пултарҫҫĕ: ҫамрăккин, ҫамрăккисем; сарăскерпе, сарăскерсемпе

Çак сăмахсене палăрту форминче лартса çырăр.
Çĕнĕ, кивĕ, шурă, сарă, сарлака, яка, хитре, яштака, ула, сăпайлă, вăйлă, илемлĕ, чаплă, маттур, чипер, наян, ăшăх, çăмăл.

Мĕнле чĕр чунсем
пытаннă-ши вăрманта?

чее
хăравҫă
йĕплĕ
выҫă
ҫăмламас
ĕҫчен

-И тата –скер аффикс
Япала ячĕсене икĕ хут каланинчен хăтараҫҫĕ
-И аффикс хушăннă чух фонетика улшăнăвĕ пулать
Хисеп тăрăх улшăнма тата вĕҫленме пултараҫҫĕ
Камăнлăх форми пулмасть.

Пĕтĕмлетӱ:

Пирĕн чĕлхере
паллă ячĕсем кирлĕ
вырăн йышăнаҫҫĕ. Вĕсем чĕлхене якарах, пуянрах, чĕрĕрех тăваҫҫĕ.

Килти ĕҫ.
Паллă ячĕсемпе усă курса
«Ман юратнă ялăм» калав
ҫырса килĕр.

Сывă пулăр!
Тавтапуҫ!